Akıllı telefonlarla artık adeta 24 saat iç içe yaşıyoruz. Dolayısıyla teknolojik bağımlılık has safhada. Özellikle sosyal medyada dolaşmak, ilgi görmek, ‘beğeniler’, ‘retweet’ edilen bize ait bir tweet ve ‘takipçiler’ beyinde bir çeşit mutluluk hormonu olan dopamini salgılatıyor. Dopamin hormonu uyuşturucu, sigara, alkol ve kumar alışkanlığında da salgılanıyor ve kişiyi bağımlı hale getiren etkiye yol açıyor. Dijital detoks ise tam da bu tür bir bağımlılık yani teknolojik bağımlılık nedeniyle hayatımıza giren bir kavram.
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz
Peki sizin buna ihtiyacınız var mı? Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz bu konuda kendinizi sınamanız için bir test hazırladı ve dijital detoksun pratik yollarını şöyle sıraladı:
NASIL YAPILIR?
1- Kendimize dürüst olmakla işe başlayalım. Teknolojiyi tamamen hayatımızdan çıkarmamız artık imkansız. Bu nedenle gereksiz vakit harcadığımız kısımları hayatımızdan çıkaracağız. Mesela gün sonunda, evinizde geçirdiğiniz kişisel saatlerinizde, cihazlarınızdan uzak durun hatta bazen kısa sürelerle de olsa kapatın ya da yürüyüşe çıkacaksanız yanınıza almayın.
2- Cep telefonundan uzak kalmak sizi strese sokuyorsa ya da telefon ile ilgilenmek dışında ne yapacağınızı bilemiyorsanız kendinize bir evde bir de dışarıda sosyalleşerek gerçekleştireceğiniz 2 farklı hobi edinin. Böylece evdeyken de dışarıdayken de yapacak bir şey bulabilirsiniz. Ayrıca arkadaşlarınızla birlikteyken telefona bakmayın ve sadece sohbete dahil olun.
3- Sigara kullananlar nikotin bağımlılığı kadar el alışkanlığı, dudak alışkanlığı da yaşar. İnternet bağımlılığı için de aynı şeyler geçerli. Örneğin yemek yerken, uyumadan önce, hafta sonları kahvaltıdan sonra vb. alışkanlıklarla elimize telefon alıyoruz. Tüm bu noktaları kendinizde tespit edin ve bir süreliğine telefonunuzdan uzak durun. Mesela yemek yerken insanlarla iletişime geçin. Telefonun sürekli yanan ışığı beyninizin derin bir uykuya geçmesini epey zorlaştırır. Bu yüzden yatak odanızı telefonsuz bölge ilan edin ve uykudan önceki alışkanlığınızı kitap okuma, renkli bir dergi sayfalarına bakma gibi bir hobiyle yer değiştirin.
4- Dijital detoksunuzu başlatmanın bir yolu da telefonunuzdaki bildirimleri kapatmaktır. Hayati olmayan tüm sosyal medya uygulaması bildirimlerini kapatın.
5- Dijital cihazları daha az cazip hale getirmek için yapılan yeni bir uygulama var. Gri tonlama. Telefonlarınız ne kadar büyük ekranlı ve ne kadar parlaksa, cazipliği de o kadar artıyor. Bazı insanlar ise telefon ekranlarını gri hale getirerek cihazlarının görsel çekiciliğini zayıflatmaya çalışıyor. Gri tonlama görme engelli kişiler için tasarlanan ancak artık akıllı telefon bağımlılığıyla mücadele etmeye çalışan insanlar tarafından da kullanılmaya başlanan bir özellik. Detoks için zorlanıyorsanız bunu deneyebilirsiniz.
Detoks sonrası kendinizi nasıl hissedeceksiniz?
Peki, telefondan bu kadar uzak kaldınız, kendinizi tuttunuz diyelim. Bunun bize ne gibi faydaları mı olacak?
■ Öncelikle dikkat eksikliği için teknoloji önemli bir risk faktörü. Teknolojiden uzak kaldıkça beyniniz başka faaliyetlerde bulunacak yani tembelleşmeyecek. Araştırmalara göre teknolojisiz birkaç günden sonra bile, insanların çevresindeki ayrıntıları hatırlamalarının daha muhtemel olduğu bulundu. Yani dijital detoks size daha iyi bir hafıza ile dönecek.
■ Uykunuz daha verimli hale gelecek. Hormon dengeleriniz düzene girecek. Melatonin, kortizol gibi uykuyu etkileyen hormonlar dengelenecek.
■ Teknolojiden uzak kaldığınızda daha sağlıklı kararlar alacaksınız. Zira yapılan araştırmalara göre teknolojik cihazlar odaklanma problemi yaratır.
■ Böylelikle sosyalleşeceksiniz. Çünkü teknoloji bağımlılığı sizi doğadan, güneş ışığından, sosyal ortamlardan mahrum bırakır.
Kendinizi test edin
Eğer aşağıdaki sorulara çoğunlukla evet cevabını veriyorsanız bu dijital detoksa ihtiyacınız olduğu anlamına gelir.
■ Telefonunuzu bulamadığınızda, evde unuttuğunuzda ya da şarjı bittiğinde kendinizi endişeli veya stresli hissediyor musunuz?
■ Her zaman kısa aralıklarla telefonunuzu kontrol ediyor musunuz?
■ Sosyal medyada vakit geçirdikten sonra kendinizi depresif, endişeli veya öfkeli hissediyor musunuz?
■ Sosyal gönderilerinizdeki beğeni, yorum ya da yeniden paylaşma sayıları ile yoğun şekilde meşgul oluyor musunuz?
■ Yattığınızda bile telefonunuzla uğraşıyor ve sabah kalkar kalkmaz ilk önce ona mı bakıyorsunuz? l Telefonunuzu kontrol etme isteği nedeniyle hayatınızda sıklıkla odaklanma zorluğu yaşıyor musunuz?
