Türkiye’de kadınlar giderek daha fazla çalışma hayatına katılırken binlercesinin yöneldiği alan ev hizmetleri oluyor. Bu nedenle ev hizmetlerinde çalışanların sayısı da artıyor. Sayıları yüz binler ile ifade edilmesine rağmen ev hizmetlerinde sigortalı çalışanların sayısı 30 binler civarında seyrediyor.
Evinde bakıcı, hizmetçi, bahçıvan, şoför, aşçı çalıştıranlar sorumluluklarını; bu şekilde çalışanlar da haklarını merak ediyor. Ev hizmetlerinde çalışanlara ihbar ve kıdem tazminatı ödenir mi? Yıllık izin, fazla çalışma ücreti hakları var mıdır? Evde çalışanları sigortalamak zorunlu mudur?
Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın, ev hizmetlerinde çalışanlara ilişkin yazısından konuyla ilgili şu ifadeler yer aldı:
“5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda ev hizmetlerinde çalışanlar Ek 9’uncu maddede düzenlenmiştir. Kanuna göre, ev hizmetlerinde ayda 10 gün ve daha fazla süreyle çalıştırılanların sosyal sigortasının yapılması zorunludur. Sigortasız çalıştıranlar, bu şekilde çalıştırdıkları her ay için asgari ücret tutarında para cezası ödemek zorunda kalır.
Ev hizmetlerinde ayda 9 gün ve daha az süreyle çalıştırılanlar için ise sadece günlük asgari ücretin yüzde 2’si oranında prim ödenir. 2024 yılı için 13,33 TL prim ödemek suretiyle ev hizmetlerinde çalışanlar iş kazası ve meslek hastalığına karşı güvence altına alınır.
EV HİZMETLERİNDE ÇALIŞANLARIN İHBAR VE KIDEM TAZMİNATI VAR MIDIR?
Ev hizmetlerinde çalışanlar İş Kanunu’na değil Türk Borçlar Kanunu’na tabidir. Dolayısıyla, İş Kanunu’ndaki kıdem tazminatı başta olmak üzere birçok haktan yararlanamazlar.
Borçlar Kanunu’nun 432. maddesi uyarınca, ev hizmetlerinde çalışanlara ilişkin hizmet sözleşmesi feshedilirken, karşı tarafa önceden bildirim yapılması gerekiyor. Bildirim süresi, çalışma süresi bir yıla kadar olanlarda 2 hafta, bir yıldan beş yıla kadar olanlarda 4 hafta, beş yıldan fazla olanlarda ise 6 hafta olarak uygulanıyor.
İşveren, sözleşmeyi bildirim süresine uyarak feshedebileceği gibi, bu sürelere ilişkin ücreti ödeyerek derhal fesih yoluna da başvurabilir. Örneğin 6 yıldır çalışan işçiyi hemen çıkartacak ise 6 haftalık ücretine karşılık gelen ihbar tazminatı öder.
İşveren, haklı bir gerekçe olmaksızın işten çıkartırsa, işçi, yukarıdaki bildirim sürelerine uygun tazminat talep edebilir.
EV HİZMETİ ÇALIŞANI OLMANIN KOŞULLARI
Yargıtay evde yapılan her işi “ev hizmeti” olarak değerlendirmiyor. Evde hastaya bakan hemşire ve çocuk eğiticisi ev hizmeti yapmış sayılmıyor. Ev sahibine ait ev ve bahçesinde ev hizmetinin yanı sıra bekçilik yapan ve ağırlıklı hizmeti bekçilik olan işçi de Yargıtay tarafından İş Kanunu kapsamında değerlendiriliyor.
İş Kanunu kapsamında değerlendirilenler ihbar ve kıdem tazminatı, yıllık izin gibi konularda diğer işçiler ile aynı haklara sahiptir.
Ev hizmetlerinde çalışan işçi haklı sebep olmaksızın işe gelmezse veya aniden işi bırakırsa, işveren aylık ücretin dörtte biri oranında tazminat isteme hakkına sahip. İşveren ayrıca işçi işe gelmediği veya işi aniden bıraktığı için bir zarara uğramışsa, bunu da işçiden talep edebilir.
Ev hizmetlerinde çalışanların yıllık ücretli izin hakları bulunuyor. En az bir yıl çalışmış işçiler yılda iki hafta ücretli izin hakkına sahip. 18 yaşından küçük veya 50 yaşından büyük işçiler ise en az üç hafta ücretli izin kullanabilir. Ev hizmetlerinde çalışanların ücretleri, ay sonunda ödeniyor. Ancak, yıllık ücretli izin süresine ilişkin ücretin işçi izne başlamadan önce peşin olarak ödenmesi gerekiyor.
Ev hizmetlerinde çalışan işçilerin haftada bir gün de tatil hakkı bulunuyor.
Ev hizmetinde çalışan işçilere, haftalık 45 saati aşan çalışmaları için fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekiyor. Bu durumda işveren, fazla çalışma için işçiye normal çalışma ücretini yüzde 50 fazlasıyla ödemekle yükümlü. İşveren, işçinin rızasıyla fazla çalışma ücreti yerine, uygun bir zamanda fazla çalışmayla orantılı olarak izin de verebilir.”
